De puber en de pedagoog

Proloog 9
De puber 9
Bijna dertig jaar later 11
De pedagoog 12
Dit boek en de bron 14
1 In de huiswerkkamer 17
Bij de les 17
‘Een zonderlinge verwarring in zijn hoofd’ 19
Leraar en vertrouweling 27
Lezen voor het leven 30
Op zoek naar zichzelf 36
Hoofd of handen? 39
2 Jaap. Een bankierszoon uit Den Haag 41
Een stad van weelde 41
Benjamin in een elitegezin 44
Jaaps ouders 48
Joodse identiteit 54
Wonen en werken in Villa Anna 61
3 Otto. Een bakkerszoon uit de IJsseldelta 67
Otto en Helmar 67
Kind in een toverwereld 70
de puber en de pedagoog
Schooltijd 74
Schaduwkanten 76
Handen of hoofd? 78
Twijfels, dromen en idealen 80
Overgangsjaren 84
4 Jaap gaat naar school 90
Leren met je handen 90
Handenarbeid, leervak of leervorm? 92
Een nieuwe school 94
Leren voor het leven 97
Wat Jaap leerde 103
Otto in spagaat 110
5 Otto’s pedagogische bagage 112
Een bakker wordt onderwijzer 112
Beginnend schoolmeester 115
Het andere klimaat 120
Kennismaking met wetenschap 122
Bij de doven 125
Psychologie studeren bij professor Heymans 129
Culminatie van een metamorfose 135
‘Het ideale bestaan van een vrije geleerde of kunstenaar’ 138
6 Jaap op het lyceum 143
Eersteklasser 143
Het lyceum als ‘proefschool voor heel Nederland’ 148
Zittenblijver 154
Leerproblemen en remedies 159
Van leerling naar ‘toehoorder’ 164
De schrik van zijn leraren 169
7 Vlegeljaren, bakvistijd 174
Jaap als empirisch onderzoeksobject 174
Een periode van storm en stress 180
INHOuDSOPgAVE
Otto over opvoeden 182
De blik van Jaap 188
‘Zoo is de bakvisch’ 193
8 Lie. Een leraarsdochter met ambitie 198
Hoe bakvis Lie Hélène werd 198
Een stimulerend thuismilieu 205
Meisje-student, een ‘veroverd bezit’ 208
‘In alles iets groots’ 213
Met Jaap in de Van Hovestraat 217
9 Het Nederlandsch Lyceum. Een vroege vernieuwingsschool 223
voor voortgezet onderwijs
Buiten is het oorlog 223
‘De lyceumidee’ 231
Het kind centraal 234
Drie pioniers van didactische vernieuwing 237
Levensvorming via schoolclubs 244
gemeenschapsleven 249
Op schoolreis met de fiets 251
Jaap en Otto aan de grens 256
10 Portret van een puber 259
Bouwstenen voor een boek 259
Jaap en de puberparadox 262
Een pedagogische vriendschap? 267
Otto en de puberpedagogiek 271
Puber en pedagoog volgens het boekje 278
Epiloog 287
Nieuwe kansen 287
Een oorlog later 291
Het boek van Jaap en Otto 295
Noten 298
8
de puber en de pedagoog
Informatiebronnen 316
Archieven 316
Websites 318
gedrukte bronnen 319
Literatuur 326
Verantwoording van de afbeeldingen 335
Dankwoord 337
Register van personen 340