Taaltechnologie ontrafeld

VOORWOORD: DE KRACHT VAN TAAL INHETTIJDPERK VAN TECHNOLOGIE 8
DANKWOORD 10

DEEL 1. WAT IS TAALTECHNOLOGIE? 11

1. WAT IS TAALTECHNOLOGIE? 12
CYNTHIA VAN HEE, VÉRONIQUE HOSTE, ORPHÉE DE CLERCQ, ELS LEFEVER, LIEVE MACKEN
Taaltechnologie? 13
Een woordje over terminologie 15
Een beknopte geschiedenis 15

2. WAAROM IS TAAL ZO MOEILIJK? 17
CYNTHIA VAN HEE, VÉRONIQUE HOSTE, ORPHÉE DE CLERCQ, ELS LEFEVER, LIEVE MACKEN
2.1 Taalkundige kennis ontrafeld: de essentiële bouwstenen 20
Voorbereidende stappen 20
Morfologische analyse: de kunst van woordvorming 21
Syntactische analyse: de architectuur van taal 23
Semantische analyse: de kracht van betekenis 25
Discoursanalyse: taal in dialoog 27
2.2 Pragmatiek en wereldkennis: wijsheid in woorden 28

3. HOE LEERT EEN COMPUTER TAAL? 30
CYNTHIA VAN HEE, VÉRONIQUE HOSTE, LIEVE MACKEN, ORPHÉE DE CLERCQ, ELS LEFEVER
3.1 Van regels tot taalbegrip: een regelgebaseerde aanpak 30
3.2 Een corpus vol kennis: leren uit data 33
Data: het belang van geschikte corpora 34
Taak: verschillende benaderingen voor machinelearning 38
Het leerproces 40
Meten is weten: hoe presteert het NLP-systeem? 53

DEEL 2. TAALTECHNOLOGISCHE TOEPASSINGEN 57

1. AUTOMATISCHE VERTALING 58
LIEVE MACKEN, ARDA TEZCAN
1.1 Geen regels zonder uitzonderingen 60
1.2 Statistische modellen: de kracht van data 62
1.3 Netwerken met duizenden verbindingen 64
1.4 Verbanden tussen woorden 66
1.5 Van spraak naar spraak 66

2. CHATBOTS 70
VÉRONIQUE HOSTE, ELS LEFEVER, A. SEZA DOĞRUÖZ
2.1 Het prille begin: Turing en Weizenbaum 72
2.2 Patronen of data 74
2.3 Je chatbot als compagnon de route? 78

3. AUTOMATISCHE TEKSTGENERATIE 80
ELS LEFEVER, ARDA TEZCAN
3.1 Een generiek taalmodel bouwen 82
3.2 Van taalmodel naar tekstgenerator 87
3.3 Taalmodellen straffen en belonen 89
3.4 Beperkingen en uitdagingen 90

4. ZOEKSYSTEMEN 92
VÉRONIQUE HOSTE, CYNTHIA VAN HEE
4.1 Van de spider tot het zoekmechanisme 94
4.2 Van exacte overlap naar concepten 100
4.3 In dialoog met je zoeksysteem 101

5. SENTIMENT- EN EMOTIEANALYSE 102
CYNTHIA VAN HEE, VÉRONIQUE HOSTE, ORPHÉE DE CLERCQ
5.1 Computer zkt. emoties 103
5.2 Teksten automatisch analyseren op gevoelens 105
5.3 Een toepassing met veel uitdagingen 109
5.4 In de praktijk 111

6. AUTEURSHERKENNING EN PROFILERING 113
CYNTHIA VAN HEE, VÉRONIQUE HOSTE
6.1 Auteursherkenning: Cluedo met taal 114
6.2 Profilering: wie ben ik? 116
6.3 In de praktijk 119
6.4 Gegevensbescherming en de filterbubbel 120

7. ZELF AAN DE SLAG 123
JOKE DAEMS, LIEVE MACKEN, ORPHÉE DE CLERCQ, CYNTHIA VAN HEE
7.1 Automatische vertaling 124
7.2 Chatbots 126
7.3 Automatische tekstgeneratie 128
7.4 Zoeksystemen 130
7.5 Sentiment- en emotieanalyse 132
7.6 Auteursherkenning en profilering 134

DEEL 3. MAATSCHAPPELIJKE IMPLICATIES EN ETHIEK 137
JOKE DAEMS, VÉRONIQUE HOSTE, CYNTHIA VAN HEE, A. SEZA DOĞRUÖZ

1. DEUGDZAAM DATABEHEER 139
1.1 Onze data als gemeengoed 139
1.2 Virtuele vooroordelen 141
1.3 Plan van aanpak 144

2. PRIVACYBEWAKING EN MAATSCHAPPELIJK WELZIJN 146
2.1 De privacyparadox 146
2.2 Inclusieve taaltechnologie 149
2.3 Slim leren, slim werken: kansen met taaltechnologie en AI 151

3. RECHTVAARDIGHEID ENTRANSPARANTIE 152
3.1 Principes en goede bedoelingen 153
3.2 Van goede bedoelingen tot de eerste regelgeving: de Europese AI Act 157

4. RESPECT VOOR DE BESCHERMING VANNATUUR EN MILIEU 158
4.1 Welke prijs betalen we voor innovatie? 158
4.2 Van uit de grond tot in de cloud: de ecologische kostprijs van AI 159

5. MEER LEZEN 161

AFKORTINGENLIJST 162
TREFWOORDENLIJST 163
BIBLIOGRAFIE 175