Hoewel Jeroen Wester in zijn boek Help! We worden overgenomen veel vragen beantwoordt, blijft een vraag knagen: waarom? Waarom breken mensen moedwillig alles af waar zo lang aan en voor is gewerkt? Wester heeft deze vraag aan een aantal ‘overnemers’ voorgelegd. De antwoorden zijn toch wel ontnuchterend: daar ga ik niet over, zo werkt het nou eenmaal, dit zijn de wetten van vraag en aanbod, en als ik het doe, dan doet een ander het. Kennelijk is hebzucht niet (helemaal) de aanjager.

In zijn boek Help! We worden overgenomen legt NRC-journalist Jeroen Wester uit hoe de zogenaamde ‘moderne investeerders’ (de ‘sprinkhanen’ dus in tegenstelling tot de fatsoenlijke participatie- en investeringsmaatschappijen) te werk gaan. Onwaarschijnlijk simpel: ze kopen een bedrijf en dat bedrijf leent vervolgens een bedrag en stort dat op de rekening van de investeerder. Het rendement wordt verkregen door verkoop van onderdelen, opgedrongen nieuwe leningen tegen een bepaald niet marktconforme rente met lange looptijd, en ten slotte met de verkoop van de resten.

In haar nieuwe boek De shockdoctrine zet Naomi Klein, bekend van de antiglobaliseringsbijbel No Logo, uiteen hoe de steeds grotere dominantie van het vrijemarktdenken in de wereld direct resultaat is van een strategie die is gebaseerd op geweld. Het laat zich lezen als een J’Accuse aan het adres van Milton Friedman.

Het uitvoerige keuzemenu waar elke beller onvermijdelijk doorheen moet alvorens iemand van vlees en bloed aan de lijn te krijgen, wordt gepresenteerd als een kunststukje in service en efficiency. En dat is het ook, alleen niet voor de beller maar voor de organisatie erachter. Op listige wijze wordt de beller namelijk in het logistieke proces van die organisatie getrokken. Joep Schrijvers noemt dat ‘tomtomisering’. Hij bedoelt daarmee dat alles en iedereen ondergeschikt wordt gemaakt aan een neo-logistieke orde. Het systeem is leidend, en de mens wordt gedegradeerd tot onbetekenend radertje in een wereldomvattend logistiek imperium. In een nieuwe aflevering van Management Topics gaat Joep Schrijvers in op onze doorgeschoten organisatiemaatschappij. Kortom: over de andere kant van organiseren.

‘Zakenbank Morgan Stanley voorspelt een correctie op de aandelenbeurzen’ lezen we op nu.nl. Ditmaal is de stijgende rente in de VS de boosdoener. Plus nog wat oorzaken (of zijn het gevolgen) die vermoedelijk alleen bij een expert herkenning oproepen: bulls, inflatie-light, greenback, Peak Oil, subprime-ellende, enzovoort. Wat de leek wel begrijpt uit dit stuk, is dat de lucht binnenkort uit de ballon gaat worden gedrukt. En dat kan dan weer het sein zijn voor de kudde amateurbeleggers om massaal te gaan dumpen. Doen? Of niet doen? Omdat de kans bestaat dat er eerst nog wat lucht ingepompt wordt.

Paard d4 slaat e6. Dame d8 naar a5. B2-b4. Dame a5-a4. Loper e4-c2. U begrijpt dat het hier om het leven gaat, en niet om een bordspel. Kennelijk was er eerst schaken waaruit bij wijze van ingenieuze variant het leven is ontstaan. Als hartstochtelijk schaker kun je het daar natuurlijk alleen maar mee eens zijn, zolang je dat idee maar binnen de 64 velden houdt. Niet al te moeilijk, want dat beperkte aantal velden biedt ruim voldoende mogelijkheden om je uit te leven. Niet voor Garry Kasparov. ’s Werelds beste schaker (na Bobby Fischer, maar dat is vanuit strikt melancholisch perspectief geredeneerd) verlaat met zijn boek ‘Waarom het leven op schaken lijkt’ de toernooizaal en creëert daarmee meteen een nieuwe arena.

Zojuist is in de audioreeks Management Topics de aflevering Rijnlanders versus Angelsaksen verschenen met de intrigerende ondertitel ‘Ever the twain shall meet’. Deze aflevering van de hand van Jaap-Jan Brouwer (onder andere auteur van het boek Angelsaksen versus Rijnlanders dat hij samen met Piet Moerman schreef) is een essay in de beste Rijnlandse traditie geworden.

R. Meredith Belbin is dé auteur op het gebied van werken in teams. Voor menigeen is Belbin synoniem met teamrollen en werken in teams. De teamrollen van Belbin wordt dan ook in menig organisatie toegepast. In Managementteams wordt de theorie en toepassing van teamrollen toegelicht. De inhoud in het kortDe boodschap die het boek wil overbrengen is dat de juiste combinatie van mensen van essentieel belang is voor het goed functioneren van een managementteam. Het zoeken naar deze combinatie van mensen noemt Belbin teamrolmanagement.

Al voordat dit boek was verschenen werd ik gegrepen door de uitdagende titel van dit boek en dan vooral de ondertitel: Zou u ons bedrijf aanbevelen? Vele managers zullen deze vraag niet durven stellen aan hun klanten uit angst een vernietigend antwoord te krijgen. Als medewerker van Managementboek.nl ben ik ongeveer de laatste die als objectieve recensent kan worden aangemerkt. Ik verzoek de lezer dan ook nadrukkelijk deze speedreview te lezen als een verslag van hoe ik namens Managementboek.nl het lezen van dit boek heb beleefd. Ik begin deze speedreview met een citaat dat ik aantrof op bladzijde 153. "Er zit iets ironisch in de geweldige populariteit van het mooie boek van Jim Collins, Good to Great. In gedachten zie je ceo's overal ter wereld laat opblijven om uit te zoeken hoe hun eigen bedrijf de grote sprong kan maken. Ondertussen zouden de klanten het al fantastisch vinden als deze bedrijven zouden opschuiven van rampzalig naar niet al te slecht." Van mij had dit ook de eerste alinea van het boek mogen zijn, want op nette wijze legt Reichheld volgens mij de vinger op een zere plek bij zeer veel bedrijven: de klantgerichtheid laat ernstig te wensen over. Uit eigen ervaring kan ik daar overigens aan toevoegen dat boeken over dit thema in het algemeen niet doordringen tot de toplijsten van Managementboek.nl. Met als positieve uitzondering de boeken van Jos Burgers trouwens.

Overal lezen we dat de wereld om ons heen verandert. De wereld is plat geworden, aldus Thomas Friedman. Samenwerken heeft een geheel andere betekenis gekregen, aldus de auteurs van Wikinomics. Daniel Pink gaat in zijn boek A whole new mind nog een stapje verder. We gaan in de toekomst meer de rechterhelft van onze hersenen gebruiken, meent hij. De logische, lineaire vermogens die we in het 'Informatietijdperk' nodig hadden, worden vervangen door empatische, creatieve vermogens in wat hij het 'Conceptuele tijdperk' noemt. Slecht nieuws dus voor eenieder die zich heeft omgeschoold tot programmeur of net z'n MBA heeft gehaald: in de toekomst is er namelijk juist behoefte aan artiesten, ontwerpers, verhalenvertellers, die gebruik maken van de rechterhersenhelft.

Massamarketing is een begrip dat je nog zelden aantreft in de moderne marketingliteratuur. Tegenwoordig draait alles om relatiemanagement, laterale marketing, customer value, added value, internetmarketing, of experience. Andere tijden, andere benaderingen. Natuurlijk zijn de tijden veranderd, dat wil zeggen: maatschappelijke ontwikkelingen vereisen soms een meer genuanceerde en meer verfijnde marktbenadering. Met de nadruk op soms. Dus soms ook gewoon niet. Net zoals wielen bij auto’s nog altijd een sine qua non zijn, al wil men doen geloven dat het de verfijnde techniek is die het vehikel laat rijden.

Zeg communicatie, en je zegt massamedia. Nou nee, zei massamedia, want met de komst van internet, sms, msn en mobiel bellen heeft zich een revolutie in de communicatie voorgedaan. Communicatie is vooral gericht op het binnenhalen van het ‘grootste’ marktaandeel. Ook al niet meer waar. Concepten als The Long Tail maken duidelijk dat ‘groot’ vele vormen kent. Gelukkig is het verder grosso modo bij het oude gebleven, dat wil zeggen: alles wat gebeurt tussen produceren tot consumeren. Of informeren en beïnvloeden. Voorlichten, omgaan met de media, presenteren, emotie, lichaamstaal zoals oogcontact, stilte en lawaai.

In 2004 werd het boek De emotiemarkt uitgeroepen tot beste managementboek van het jaar. Een terechte winnaar, maar ook een keuze van een jury met een vooruitziende blik. Alles wat met beleving te maken heeft, is tegenwoordig ‘hot’. Zelfs een tamelijk traditioneel vak als ‘marketing’ richt zijn pijlen op wat zij ‘experience economy’ noemen. Suzanne Piët maakt overigens kans op een primeur, en wel om voor de tweede keer te worden gelauwerd: haar nieuwste boek De emocode staat in het lijstje van zes boeken (de shortlist) dat kans maakt op deze eer. Een goede reden om even terug te blikken, en te kijken of haar toekomst van de beleveniseconomie is uitgekomen.

Onder de titel The Creativity Exchange is Richard Florida ook aan het bloggen geslagen. Florida is de auteur van twee opmerkelijke boeken: The Rise of the Creative Class uit 2002, gevolgd door The flight of the creative class uit 2005. The Rise of the Creative Class beschrijft een belangrijke trend beschrijft, namelijk de opkomst van een klasse mensen die de maatschappij naar zijn hand weet te zetten. Mensen die op uiterst creatieve wijze kennis gebruiken nieuwe vormen te creëren. Nieuwe samenlevingsvormen, maar ook nieuwe werkvormen. Ondernemingen zullen er rekening mee moeten houden dat de huidige organisatievormen van onderaf worden uitgehold. De gevolgen van deze onmiskenbare trend – creativiteit als belangrijkste concurrentiefactor en de daaruit volgende jacht op talent op mondiale schaal - worden uitgewerkt in het boek The Flight of the Creative Class, en nu dus ‘real time’ bijgehouden op het weblog The Creativity Exchange.

Ook volgend jaar, op 13 maart om precies te zijn, wordt er weer er weer een boek verkozen tot managementboek van het jaar. De jury, bestaande uit Rudy Kor, Harold Janssen, Remko van der Honing, Jaap-Jan Brouwer, en Bertrand Weegenaar, komt half november bijeen om de ‘longlist’ samen te stellen. Vooruitlopend op de uiteindelijke bekroning, kijken we even terug naar het bekroonde boek van dit jaar: de biografie Ze zullen weten wie ze voor zich hebben. Anton Philips 1874-1951 van Marcel Metze.

Zingeving kan wel eens een heel belangrijk thema gaan worden in de managementliteratuur. Heel breed wordt met zingeving bedoeld dat werk meer moet zijn dan fysieke aanwezigheid tussen 9 en 5 waarvoor aan het eind van de maand een bedrag wordt overgemaakt. En wat meer toegespitst wordt zingeving direct gekoppeld aan het huidige primaat van bedrijfsrationaliteit, met de focus op winstmaximalisatie en aandeelhouderswaarde. Dat maakt organisaties tot zielloze ruimtes waar elke drie maanden het gerinkel van de ‘fruitmachines’ klinkt. Een paar jaar geleden verschenen er twee boeken die op bijzondere en eigen wijze de onderstroom van de naderende verschuivingen inhoud gaven: Het kantoor is geen pretpark van Judith Mair, en Liever lui van Corinne Maier. Allebei boeken die bij verschijnen het nodige teweeg brachten, maar nu kennelijk de status van relikwie hebben gekregen.

Een van mijn eerste opdrachten als kersverse redacteur was het verslaan van een congres onder de niet mis te verstane titel ‘Maximaliseer uw winst en minimaliseer uw kosten’. Het bleek een congres over HRM! Ontluisterd verliet ik na afloop de zaal. Welkom in de wereld die management heet. Welkom in organisatieland. Veel beter is het sindsdien, we spreken 1990, niet geworden, eerder erger. Dat was kennelijk nodig om een omslag in denken te krijgen. Het boek Schitterend organiseren van Brigitte Hoogendoorn en Marijne Vos is daar een exponent van. En past naadloos in de groeiende rij boeken (bijvoorbeeld Onafhankelijkheid voor Europa, Intensieve Menshouderij, of Rijnlanders versus Angelsaksen) die zich afzetten tegen prestatiemanagement, competentiemanagement, aandeelhouderswaarde, of winstmaximalisatie. Profit is prima, en zelfs noodzakelijk, maar dan wel in relatie met People en Planet.

Vakantie is behalve van alles bijna altijd een periode van permanente verleiding. In opperbeste stemming toer je door zorgvuldig uitgekozen rustieke locaties, en al snel slaan dan momenten van reflectie toe. ‘Als we dit huisje nou eens kopen, een ideale plek voor een pension.’ Of: ‘We doeken de boel thuis op, gaan zuinig leven, en met de opbrengst van de olijfgaard is het pensioen gegarandeerd.’ Het probleem is niet zozeer een hoog fata morgana of utopiegehalte. Met een beetje goede wil en een forse dosis doorzettingsvermogen kun je gemakkelijk de bakens verzetten. Het probleem is of je het wel kúnt, dat wil zeggen: of je over de juiste eigenschappen beschikt om de langdurige regenperiodes te trotseren. Noodzakelijke veranderingen liggen zelden ten grondslag aan overwegingen om dit soort bakens te verzetten, eerder een ‘altijd al iets van plan-gevoel’. Het is juist dat gebrek aan urgentie dat de blik aardig kan vertroebelen.

Vandaag een berichtje in Intermediair: Vergaderen wordt steeds minder productief. Zo blijkt althans uit onderzoek onder ruim 800 leidinggevenden in Europa. Ook al zaten bij deze leidinggevenden geen Nederlanders, ik weet zeker dat de resultaten heel herkenbaar zijn in ons land. Meer dan de helft van de vergaderingen is niet efficiënt en draagt weinig bij het aan delen en doorgeven van informatie, zo kunnen we lezen. Als je kijkt naar de hoeveelheid werktijd die we in vergaderen stoppen, zo'n 10-25 % van de tijd (en dat wordt alleen maar erger naarmate je meer managementtaken hebt), zou je denken dat het een belangrijke en ook wellicht leuke activiteit is. Dat kan het ook zeker zijn, maar nog veel vaker hoor je gemopper. Niemand leest de stukken, die pas de dag voor de vergadering verzonden zijn - zelf heb je ze natuurlijk wel gelezen. De vergaderingen zijn te lang, een aantal mensen is steevast te laat, de agenda is onduidelijk en echt knopen doorhakken gebeurt elders. Naast je zit iemand onder tafel SMSjes te versturen, een ander hangt achterover en lijkt zich meer op het uitzicht te concentreren dan op de voorzitter. Vergaderen om een volgende vergadering af te spreken, zo lijkt het soms.

Je hebt veranderingen, en je hebt veranderingen. En wel diepgaande collectieve veranderingen. De sleutel tot zulke echt structurele veranderingen ben jezelf, en in hoeverre die sleutel past, hangt af de persoonlijke groei die je doormaakt. Dat is één van de conclusies na lezing van Presence, het nieuwste boek van Peter Senge, die natuurlijk vooral bekend is van De Vijde Discipline over lerende organisaties en systeemdenken. Met dit boek probeert Peter Senge, samen met zijn co-auteurs Scharmer, Jaworski en Flowers, naar eigen zeggen een alomvattende theorie te ontwikkelen over veranderen en leren. Vandaar de ondertitel: ‘een ontdekkingsreis naar diepgaande verandering in mensen en organisaties’. Hierbij worden allerlei inzichten uit verschillende wetenschappen, wereldreligies en business cases geïntegreerd. Want alleen met een geïntegreerde visie en aanpak kunnen we de gewenste en noodzakelijke diepgaande veranderingen realiseren. Presence wil inzicht geven in hoe de mens als collectief mondiale vraagstukken kan beïnvloeden, zoals mondialisering en de groter wordende kloof tussen arm en rijk. Maar ook voor diepgaande veranderingen op kleinere schaal zoals het veranderen van bijvoorbeeld een gezondheidszorgsysteem of het creëeren van een nieuwe onderneming, is volop aandacht. Het is natuurlijk niet voor niets een ‘allesomvattende ontdekkingsreis’ naar de wortels van veranderen.