Het internet blijkt steeds meer een parallelle dimensie die net als de eerste dimensie regelmatig een geheel herziene routekaart nodig heeft. Waar je tien jaar geleden nog rustig direct aan het strand met een glas wijn mijmerde bij een ondergaande zon, daar blijkt bij hernieuwd bezoek het oprukkende toerisme zijn desastreuze werk te hebben gedaan. Zo erg is het gelukkig niet in de parallelle dimensie, zo blijkt uit de derde, geheel geactualiseerde editie van het Handboek Internetresearch van Arjan Dasselaar. Eigenlijk is er niet veel veranderd, er is alleen veel meer. Veel meer rotzooi vooral, dus wat dat betreft lijkt internet in de pas te lopen met de ontwikkelingen in de eerste dimensie. Al het goede is er nog, je moet alleen wat beter zoeken.

Het is een cliché, maar nog altijd mislukt naar schatting zeventig procent van alle veranderpogingen. Nu mislukt er wel meer in het leven - dertig procent van de huwelijken, vele (IT-)projecten, even zovele fusies, of kostbare reclamecampagnes - maar elke poging om de faalratio te reduceren, is meegenomen. Zeker waar het verandering aangaat, omdat de impact ervan zo groot is. In het boek Dynamics of Organizational Change and Learning, onder redactie van Jaap Boonstra, wordt verandering door een keur aan internationaal gerenommeerde managementwetenschappers (onder andere Karl Weick, Robert Quinn, Chris Argyris, Klaus Doppler, en Luc Hoebeke) met chirurgische precisie ontleed. Het resultaat is geen serie checklists of pasklare antwoorden, maar wel een fraaie collectie veranderprincipes en inzichten in de dynamiek achter elke verandering. Het is daarmee een boek geworden voor de senior veranderaar, iemand die in staat is om permanent te reflecteren op zowel acties als resultaten. Dat reflecteren is overigens een absolute voorwaarde, want verandering heeft de hinderlijke neiging telkens mee te veranderen.

Binnen het grote domein van uitbesteden neemt facility management een bijzondere positie in. Natuurlijk hebben we ook hier te maken met het uitbesteden van diverse taken en verschillende werkzaamheden, maar die zijn vaak zo rudimentair dat het etiket outsourcing er niet op wordt geplakt. Waarschijnlijk omdat het bij facility management gaat om diensten die zelden kritieke bedrijfsprocessen raken. Het zal iedereen weinig uitmaken wie het kantoor schoon houdt, de catering verzorgt, of de post verzorgt. Zolang het maar gebeurt. Er zijn dan ook weinig boeken die facility management als onderwerp hebben, in de meeste gevallen is het slechts een hoofdstuk in binnen een groter geheel. Uitzonderingen zijn Leiderschap in service van Rinus Vader dat bedoeld is voor managers van organisaties die facilities leveren, en De vele gezichten van facility management van Wessel Ytsma. Dit boekt is interessant voor een bredere doelgroep, van leverancier tot inkoper, omdat het duidelijk laat zien deze bedrijfstak volwassen wordt. Vooral de trend richting main contracting kan voor inkopers reden zijn om de bestaande contracten te herzien.

In het boek Schaduwen over de woestijn analyseert Jaap Jan Brouwer het management en de organisatie van de Duitse en geallieerde legers, en komt tot de conclusie dat de gevechtskracht en effectiviteit van de Duitse legers vele malen groter is dan die van de opponent. De belangrijkste reden hiervoor is het verschil in operationele tactiek, namelijk Auftragstaktik versus Befehlstaktik (lees hier en hier een uitgebreide beschouwing, waar de lijn wordt doorgetrokken naar operationeel management binnen bedrijven), In zijn boek Het Oostfront doet Brouwer hetzelfde, maar nu gaan de Duitse en Russische legers op de snijtafel.

‘Ik heb alle stukken voor je uitgeprint, behalve dat stuk over de tabakscode.’ ‘Prima, doe je ze even in mijn tas, ik ga er zo vandoor.’ Tijdens de vergadering komt de directeur in kwestie erachter dat de stukken over de Code Tabaksblat ontbreken. Deze parafrase van een ingezonden brief in het NRC geeft onbedoeld een beeld van de status van de ‘code’. Bij mensen op de werkvloer totaal onbekend, en ook nog niet al te levend bij mensen die het direct aangaat. De reden voor deze wat wankele status kan liggen in de consequenties van de code (een stortvloed aan regeltjes, risicoaansprakelijkheid, enzovoort), maar misschien ook wel in de schaarse toegankelijke literatuur over dit onderwerp. Dit jaar verscheen het boek Codes & Commissarissen van Jan Schoenmakers en Heske van Eyck, een boek waarin de toezichthouders zelf aan het woord worden gelaten.

36 Strategemen voor managers van Harro von Senger is een handzaam boekje om de Chinese manier van zakendoen enigszins te doorgronden. Volgens Von Senger maken Chinezen (ook andere Aziaten overigens) veelvuldig gebruik van listen, strategemen dus.

Een combinatie van de vakgebieden marketing en HRM om te komen tot tevreden klanten en tevreden medewerkers, en ook nog eens een gestroomlijnde organisatie. Dat is de kern van het boek De gelukswinkel van Paul Postma en Maurits Bruel. Hoewel de titel wat ongelukkig gekozen is, bij ‘een gelukswinkel’ krijg je toch andere beelden op je netvlies dan een feestelijk huwelijk tussen marketing en HRM, is het natuurlijk niet verkeerd om je commerciële strategie te integreren in je personeelsbeleid. Is een bedrijf dat volledig klantgericht werkt automatisch ook een leuke werkplek? Zijn marketing- en HRM-beleid zo goed te verenigen dat klantgericht ook ‘medewerkergericht’ is? Of kunnen marketing- en HRM-beleid onafhankelijk van elkaar worden ontwikkeld, zonder dat de ene discipline het graf voor de andere graaft? Dat zijn een paar van de vragen waar in De Gelukswinkel antwoord op wordt gegeven.

De meeste boeken over advies zijn nogal instrumenteel. Dat is niet verwonderlijk, want bijna alle boeken over advies komen uit de keuken van adviesbureaus die hun eigen menu aanprijzen, en vervolgens graag willen opdienen. Een mooi voorbeeld is het boek The McKinsey-methode van Ethan Rasiel. (De opvolger, De McKinsey-praktijk, is meer van hetzelfde, alleen ligt de nadruk meer op de uitvoering.) In dit boek ligt de spreekwoordelijke advieshamer wel erg dicht bij de probleemspijker. Met andere woorden: de oplossing voor alle problemen is vervat in de specifieke bureauaanpak. Theo IJzermans kiest in zijn boek Omgaan met weerstand in adviesrelaties voor een totaal ander perspectief: wat als het advies nog zo goed is, maar de klant wil er niet aan? Dan heb je te maken met een rubberen spijker waar geen hamer tegen opgewassen is.

De meeste boeken over strategie zijn van een dodelijke saaiheid. Men gaat er kennelijk vanuit dat strategie een bijzonder gewichtig onderwerp is dat slechts in nog gewichtiger woorden tot zijn recht komt. Abstracte plannen worden in even abstract jargon gepresenteerd. Plannen die leiden tot de keuze voor generieke posities gebaseerd op systematische omgevingsanalyses. Zoeken naar een optimale ‘fit’ om de aanwezige ‘weaknesses’ en ‘threats’ te minimaliseren. Bijvoorbeeld. Dit type strategische exercities wordt uitgevoerd en gepresenteerd door bijzonder serieus ogende mannen, die saai hoog in het vaandel hebben, maar niettemin menen dat hun wapperende banier de troepen in beweging zal krijgen. In het boek Strategie slaat terug! slaan de Amerikaanse hoogleraren Mintzberg, Ahlstrand en Lampel letterlijk terug.

Communicatie is typisch zo’n woord dat in een paar jaar tijd een verstild woord geworden is. We hebben het erover, maar doen het zelden. We communiceren communicatie zou je bijna kunnen zeggen, zonder echt te communiceren. Een mooi voorbeeld, hoewel onbedoeld, is de forse toename van het aantal managers in diverse sectoren, vooral onderwijs en zorg. Waar de arts het heeft over patiënten, daar spreekt de manager over volume, of eenheden. Het resultaat is voorspelbaar: onbegrip, leidend tot irritatie. In een uitzending van Netwerk zegt een chirurg dan ook dat veel, uitdrukkelijk niet alle, fricties tussen professional en manager wat verzacht zouden kunnen worden als men dezelfde taal zou spreken. ‘Wij hebben het nog altijd over patiënten, maar een manager heeft het over een productieparameter, over regiovisie en productie die geleverd moet worden. Daar krijg ik tintelingen van. Maar ik denk niet dat ze ons bewust het leven moeilijk willen maken, het is denk ik en communicatieprobleem.’ Misschien is het boek Managementverhalen voor communicatie van Berenschot een aardige inspiratiebron.

Een klein bericht uit het NRC van maandag 24 april. De machtigste financiële mensen van de wereld (ministers van Financiën, centrale bankiers, Ben Bernanke, chef van de Amerikaanse centrale banken, en natuurlijk Jean Claude Trichet) zijn bijeen geweest om ‘onevenwichtigheden in de wereldeconomie’ te bespreken. En dat zijn er nogal wat: Amerika leent te veel, Azië spaart te veel, een recordprijs van olie, en ook de grondstofprijzen rijzen de pan uit. Tegelijk bereiken de beurskoersen nieuwe hoogtepunten. En een laatste renteverhoging tot vijf procent wordt beschouwd als de laatste verhoging. Kortom: geen enkele nervositeit in de markt te bespeuren. Men spreekt alweer van een nieuw Goudlokjescenario: economische groei en inflatie houden elkaar precies in evenwicht; de economie is niet te koud, niet te heet, maar precies goed. Dus vooral niets doen! Een gevaarlijk optimisme. In het zojuist verschenen boek Hollandse overmoed beschrijft Mathijs Bouman hoe precies hetzelfde scenario de Nederlandse economie nog geen tien jaar geleden explosief deed groeien, en vervolgens even explosief deed imploderen.