Samen zijn ze te gast bij host Willem van Leeuwen in onze podcast Boekenpraktijk, waarvan je de aflevering op deze pagina kunt luisteren.
Van neoliberalisme naar verschraling
De wortels van de huidige problemen liggen in het neoliberale denken van de jaren tachtig. 'Sinds die tijd is er ongelofelijk geknepen in overheidsorganisaties,' zegt Van ’t Hek. 'Terwijl de complexiteit toenam, nam het vermogen om die complexiteit te hanteren juist af.' Publieke organisaties werden steeds meer als bedrijven behandeld, waarin efficiëntie de boventoon voerde. Van Oss: 'Als je steeds harder drukt op efficiëntie en effectiviteit, breek je juist iets af wat we nu hard nodig hebben.'
Het vermogen om opnieuw te beginnen
Volgens de auteurs is er geen ruimte meer voor halve oplossingen. 'We moeten publieke organisaties opnieuw opbouwen,' stelt Van Oss. 'Niet door regels toe te voegen, maar door het dynamische vermogen terug te brengen.' In hun boek onderscheiden ze vijf fundamenten: balans tussen instrumenteel en dynamisch organiseren, het hanteren van complexiteit, het terugbrengen van moraliteit, het versterken van gemeenschappelijkheid en het herwaarderen van de rol van de professional.
Resonantie versus verstomming
Een belangrijke inspiratiebron is de Duitse socioloog Hartmut Rosa. Hij stelt dat we gevangen zitten in voortdurende versnelling, waardoor vervreemding ontstaat. 'We zijn steeds minder resonant verbonden met onze organisaties,' legt Van Oss uit. 'Professionals zeggen: ik werk met mijn cliënten en de rest laat ik los. Dan heb je resonantie met je cliënt, maar de organisatie is voor je verstomd.' Van ’t Hek: 'We moeten ruimte maken voor resonante relaties – met collega’s, cliënten en de samenleving – in plaats van alles dicht te regelen.'
Lef en leren
Wederopbouw vraagt om lef én leren. 'Het is niet gewoon, maar je moet het wel gewoon doen,' zegt Van Oss. 'Dat vraagt lef, én leren door ervaring.' Van ’t Hek benadrukt dat dit proces klein begint: 'In plaats van er eindeloos over te praten, moet je gewoon beginnen. In die ervaring ontdek je wat werkt.' Uiteindelijk moeten organisaties structureel ruimte maken voor dit dynamische vermogen – en dat betekent ook dat bestuurders bereid moeten zijn controle los te laten en professionals meer te vertrouwen.
Luister deze aflevering van de Boekenpraktijk op deze pagina of open de podcast in jouw favoriete podcastspeler, zoals Spotify, Apple Podcasts, Google Podcasts of YouTube.
Stellingen
Elke aflevering van de podcast legt host Willem van Leeuwen de gast een aantal stellingen voor. De stellingen voor deze aflevering zijn:
De meeste organisatieveranderingen krijgen niet daadwerkelijk het volledige commitment van bestuurders en directies.;
Tegenspraak en moraliteit zijn in de meeste organisaties een utopie omdat systeemdenken en regels overheersen.
Boekentips
In de podcastaflevering bij hun boek delen de auteurs ook hun inspiratiebronnen: Jaap van ’t Hek tipt de drie boeken van Hartmut Rosa (Versnelling, Resonantie en Onbereikbaarheid), omdat die diep inzicht geven in hoe versnelling en vervreemding werken – én wat resonantie kan betekenen als tegenkracht. Leike van Oss verwijst naar Je bent niet de baas, maar je moet er wel iets mee van Marije van den Berg & Nico Groen, en naar De logica van de lappendeken van Hans Vermaak, die oproept om kleine initiatieven te verbinden en te vergroten. Voor wie dieper wil duiken in systeemdenken raadt ze The Systems View of Life van Fritjof Capra & Pier Luigi Luisi aan.
Bekijk alle boekentips hier >
OVER DE BOEKENPRAKTIJK
De Boekenpraktijk is een podcast van Managementboek. Presentator Willem van Leeuwen onderzoekt elke twee weken samen met auteurs hoe de theorie van managementboeken aansluit bij de praktijk.