In Pijnloos prikkeldraad springt Nart Wielaard twintig jaar vooruit in de tijd, naar een wereld waarin iedereen wordt geleefd door AI. Mensen wonen en leven in hun eigen bubbel, waarin kunstmatige intelligentie en technologische vooruitgang hen op subtiele wijze in een verstikkende greep houden. Maar er zijn ook twijfelaars: mensen die buiten deze bubbel willen kijken en een vorm van ondergronds verzet vormen.
Debuut
Wielaard schreef eerder non-fictieboeken over technologie en data, zoals Wij zijn Big Data, Spookcijfers (beide niet meer leverbaar, red.) en Vertrouwen in de slimme samenleving. Met Pijnloos prikkeldraad maakt hij zijn debuut als fictieschrijver. In deze futuristische roman, die zich afspeelt in 2047, schetst hij een wereld waarin AI en technologie alles bepalen.
permanent geluksgevoel
De hoofdpersoon, Alex, is een jonge student in een samenleving waar alles wordt geregeld door het programma Flow. Dit allesomvattende systeem neemt moeiteloos en efficiënt beslissingen, waardoor onzekerheid en stress verdwijnen. Het nadeel: Flow geeft alleen de antwoorden waarvoor het geprogrammeerd is. Verder onderzoek of inzicht in verschillende standpunten ontbreekt. Boeken zijn in deze wereld ver weg gestopt. Bovendien krijgt de bevolking dagelijks Dubno toegediend, een medicijn dat negatieve emoties onderdrukt en een permanent geluksgevoel garandeert.
pijnloos prikkeldraad
Wat op het eerste gezicht een utopie lijkt, roept bij Alex steeds meer vragen op. Hij voelt zich steeds minder mens en ziet hoe individualiteit en vrije wil verdwijnen. Samen met professor Valerie, een kritische wetenschapper, en Eloise, een vrouw die zijn twijfel deelt, onderzoekt hij of deze ‘perfecte’ wereld wel zo wenselijk is. De bubbel waarin ze leven is technologisch afgeschermd met zogenaamd pijnloos prikkeldraad: een onzichtbare grens die hen binnen de kaders van hun eigen samenleving houdt. Hun strijd eindigt wat onbevredigend – een open einde – maar dat biedt wel ruimte voor een vervolg.
Reflectie
De hoofdstukken lezen vlot en bevatten filosofische vraagstukken over autonomie, de rol van technologie en de dunne scheidslijn tussen vooruitgang en onderdrukking. Pijnloos prikkeldraad biedt een intrigerende verkenning van een toekomst waarin technologie en menselijkheid met elkaar in conflict komen, en nodigt uit tot reflectie op de rol van AI in onze samenleving. Het toekomstbeeld is verontrustend: willen we echt dat AI-tooling ons leven overneemt? Zijn we bereid de prijs te betalen voor een ‘perfecte’ samenleving? Of moeten we vooral zelf blijven nadenken en onze eigen mening vormen?
In mijn optiek het laatste. Blijf dus altijd twijfelen aan wat je te zien en te horen krijgt, en probeer vraagstukken vanuit meerdere perspectieven te bekijken. Een geslaagd fictiedebuut van Wielaard – ook voor managers interessant, omdat het aanzet tot nadenken over de toekomst. Of zoals de quote van Dirck Volckertzoon Coornhert voorin het boek luidt: ‘Wie niet twijfelt, leert niet’.
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.