Superluisteren - ‘Waardevolle informatie’

Franka Rolvink Couzy valt met de deur in huis. Al op pagina 12 schrijft ze: ‘Luisteren is een van de meest onderschatte vaardigheden van de mens’. Verderop werkt ze die stelling verder uit, door te stellen dat we het denken te kunnen (maar onszelf vaak overschatten). Als het om luisteren gaat, doen de meesten van ons doen wat we kunnen en weten, maar eigenlijk worstelen we ermee. We hebben een blinde (dove?) vlek, omdat we meestal niet doorhebben dat we zo slecht zijn in luisteren. Ons worstelen, ons proberen maakt het er ook niet beter op. In plaats van de (luister)aandacht op de ander te richten, ploeteren we door met onszelf.

Religieus

Luisteren gaat dus om de ander. Dat is best logisch, maar het gaat dieper dan die nuchtere constatering. Het is niet verwonderlijk dat luisteren, zoals in dit boek omschreven, religieuze associaties oproept. Vooral de kernwoorden verbinden, openstaan en oordeelvrij brengen godsdienstige gedachten van naastenliefde en opoffering naar boven. Toch schrijft Rolvink Couzy niet voor een geloofsgemeenschap. Wat maakt dan het verschil tussen een kerk en een bedrijf? Het verschil zit in de mate van doelgerichtheid. Niet voor niets koppelt ze de esoterisch aandoende definitie aan resultaten, die over het algemeen worden gezien als hard of materieel. Die koppeling is kenmerkend voor dit boek, en makkelijker gezegd dan gedaan.

Voorbeelden

De auteur heeft een achtergrond in journalistiek, onderzoek en verandermanagement. Ze merkte dat de overlap in die gebieden ligt in communicatie, en in het bijzonder het luisteren. Te vaak zag ze dat mensen aan de haal gingen met interpretaties, halve waarheden en aannames. Ze kwam tot de conclusie dat veranderingen in organisaties op veel manieren kunnen mislopen, maar dat met name luisteren daar het verschil kan maken.

Dit boek staat propvol voorbeelden. Rolvink Couzy houdt niet van fictieve casussen, dus elke beschrijving van bekende en minder bekende senior managers is waargebeurd. Ik ben het eens met haar wens tot waarheid, ook ik kan niet altijd iets met verzonnen voorbeelden. Die voelen als rollenspellen in communicatietrainingen. Ze hebben ongetwijfeld kracht, maar missen soms nuance en balans. Die nuance komt in dit boek wel terug. Veel van de voorbeelden laten een realiteit zien waar lang niet alles gladjes loopt. Zoals elke auteur zet Rolvink Couzy de voorbeelden in om haar boodschap te ondersteunen, in dit geval: luisteren maakt het verschil. Ze geeft gelukkig voldoende ruimte tussen de regels om te begrijpen dat je de rest ook op orde moet hebben. Luisteren kan dan een religieuze connotatie hebben, het is geen garantie op wonderen.

Vier luisterintenties

Rolvink Couzy presenteert in Superluisteren vier luisterintenties. De vierde, superluisteren - de titel van dit boek - is het meest wenselijk. Ze omschrijft het als ‘luisteren waarbij we ruimte geven aan dat wat met elkaar wil ontstaan’. Deze intentie kun je realiseren door de eerdergenoemde kern na te streven. Dat kan een hele opgave zijn. Dat is denk ik ook de reden dat ze benadrukt dat je niet altijd hoeft te superluisteren, al is het maar omdat het niet kan. De andere drie luisterintenties bestaan met een reden, en soms is reactief luisteren prima.

Deep democracy en systemisch gedachtegoed

Rolvink Couzy refereert op meerdere plekken in dit boek aan het principe van Deep Democracy. Jitske Kramer schreef daar een heel boek over. Hoewel dat in 2014 uitkwam, staat het nog steeds in de bestsellerlijst. Misschien hebben beide auteurs iets te bieden dat we allemaal graag willen leren.

Naast deep democracy doen de beschrijvingen ook denken aan het systemisch gedachtegoed. Daar veronderstel je dat wat tussen mensen gebeurt als het ware een eigen leven heeft. De communicatie-variant van Het geheel is meer dan de som der delen. Deze ideeën en het toepassen ervan komen terug in boeken als Systemisch wijzer en Systeem-geïnspireerd leiderschap.

Communicatie

Communicatie is vanzelfsprekend belangrijk in de boodschap van Rolvink Couzy. Maar dan wel communicatie die compleet is. En luisteren lijkt in de dagelijkse onnadenkendheid geen automatisme of prioriteit.

Zoals in meer managementboeken stelt Rolvink Couzy haar onderwerp centraal. Dat is begrijpelijk, want gebrek aan luistervaardigheid kan daadwerkelijk problemen opleveren. Maar met het grootste aantal voorbeelden wil zij de voordelen van luisteren onderstrepen, plus de resultaten en het succes dat het oplevert.

Wanneer ik Superluisteren lees met het idee van volledige communicatie in gedachten, geeft het waardevolle informatie. Vanuit dit perspectief roept het associaties op met boeken als Geweldloze communicatie en Crucial conversations. Net als in die boeken wil Rolvink Couzy meegeven dat je pas echt aan de slag kan met een instelling van gelijkwaardigheid.