trefwoord
Biases: De blinde vlekken in ons denken
Iedereen heeft ze, bijna niemand herkent ze bij zichzelf en ze beïnvloeden dagelijks onze beslissingen: biases. Deze systematische afwijkingen in ons denken leiden tot irrationele beslissingen en oordelen. Maar waar komen ze vandaan, waarom hebben we ze en hoe kunnen we ermee omgaan? Deze pagina neemt je mee in de fascinerende wereld van onze cognitieve valkuilen.
Wat zijn biases eigenlijk?
Biases zijn systematische denkpatronen die afwijken van de rationele logica. Het gaat niet om toevallige afwijkingen, maar om patronen die ons herhaaldelijk en stelselmatig beïnvloeden. Je kunt ze zien als olifantenpaadjes in onze hersenen - mentale shortcuts die ons helpen snel beslissingen te nemen, maar die ook tot verkeerde conclusies kunnen leiden.
SPOTLIGHT: Daniel Kahneman
Als grondlegger van de gedragseconomie en winnaar van de Nobelprijs voor economie heeft Kahneman baanbrekend onderzoek gedaan naar hoe mensen beslissingen nemen. Zijn werk heeft aangetoond dat ons brein uit twee systemen bestaat: een snel, intuïtief systeem (Systeem 1) en een langzaam, rationeel systeem (Systeem 2), waarbij biases vooral ontstaan wanneer Systeem 1 de overhand neemt.
Meer over Daniel Kahneman
Daniel Kahneman
Ons feilbare denken
In 'Ons feilbare denken' legt Kahneman uit hoe onze twee denksystemen werken en wanneer we welk systeem gebruiken. Hij beschrijft tientallen biases in detail en laat zien hoe ze ons dagelijks beïnvloeden. Dit baanbrekende werk heeft onze kijk op besluitvorming fundamenteel veranderd en is essentieel voor iedereen die wil begrijpen waarom we denken zoals we denken.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Auteurs die schrijven over 'biases'
Waarom hebben we biases?
Biases zijn geen defecten in ons denken, maar evolutionaire aanpassingen. Ze helpen ons om snel beslissingen te nemen zonder te veel energie te verbruiken. Onze hersenen zijn supercomputers met beperkte capaciteit die cognitieve doorsteekjes creëren om informatie te verwerken. Voor onze voorouders waren deze shortcuts vaak letterlijk van levensbelang, maar in onze moderne complexe wereld kunnen ze leiden tot irrationele beslissingen.
Biases typeren ons juist zo als mens. Iedereen is onderhevig aan biases. Het zijn olifantenpaadjes in onze hersenen.
Uit: De irrationele organisatie
Onbewuste vooroordelen - ‘Helpt bias te overwinnen’
Liesbeth Tettero
Het artikel 'Onbewuste vooroordelen - Helpt bias te overwinnen' geeft een heldere definitie: een bias is een voorkeur voor of tegen iets. Onbewuste bias betreft vaak overtuigingen waarvan we domweg hebben besloten dat het feiten zijn, ongeacht het bewijs. Een mooie metafoor uit dit artikel is dat onze hersenen supercomputers met een beperkte capaciteit zijn, die cognitieve doorsteekjes creëren om alle informatie te kunnen verwerken.
De meest voorkomende biases
Wetenschappers hebben meer dan 180 verschillende biases geïdentificeerd, maar een aantal komt bijzonder vaak voor en heeft grote impact op ons dagelijks leven en werk:
Cornell Vernooij
Maarten Hendriks
Judith Stuijt
Flore Louwers
Wouter ten Have
Steven ten Have
De irrationele organisatie
'De irrationele organisatie' biedt een uniek overzicht van 34 wetenschappelijk onderbouwde biases en hun impact op organisaties. Cornell Vernooij en zijn co-auteurs hebben deze biases ingedeeld naar tien organisatiekundige thema's zoals strategie, communicatie en besluitvorming, waardoor het boek direct praktisch toepasbaar is voor professionals.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Confirmation bias
We zoeken selectief naar informatie die onze bestaande opvattingen bevestigt en negeren informatie die ze tegenspreekt. Dit verklaart waarom teams vaak in een tunnelvisie belanden of waarom we zo vasthouden aan onze eerste indrukken van mensen.
De kracht van een slecht idee
Om confirmation bias te doorbreken, moet je actief op zoek gaan naar tegenargumenten voor je eigen stellingen. Rico Bakker laat in 'De kracht van een slecht idee' zien dat juist het overwegen van ogenschijnlijk slechte of absurde ideeën kan helpen om denkkaders te doorbreken en creatieve oplossingen te vinden.
Optimism bias en planning fallacy
We zijn van nature geneigd om te denken dat we minder vatbaar zijn voor negatieve gebeurtenissen dan anderen. Dit verklaart ook waarom we consequent de tijd en kosten onderschatten die nodig zijn om een project te voltooien.
Cornell Vernooij: ‘Het irrationele komt in iedere organisatie voor’
Cornell Vernooij
In het artikel 'Het irrationele komt in iedere organisatie voor' legt Cornell Vernooij uit dat onderzoek aantoont dat we in een groep gevoeliger zijn voor optimism bias dan wanneer we alleen zijn. Om realistischer te plannen, adviseren de auteurs om mensen eerst individueel een tijdsinschatting te laten maken, deze op te delen in kleine onderdelen en pas dan al die resultaten bij elkaar te brengen.
Availability bias
We overschatten de waarschijnlijkheid van gebeurtenissen die recent, levendig of emotioneel geladen zijn. Dit verklaart waarom we na een vliegtuigongeluk in het nieuws plots bang worden om te vliegen, terwijl de statistische kans op een ongeluk niet veranderd is.
Wij zijn slim - En andere dwaalwegen van het denken
Suzanne Weusten
Het artikel 'Wij zijn slim - En andere dwaalwegen van het denken' illustreert het beschikbaarheidseffect met een treffend voorbeeld: na de Amsterdamse zedenzaak van Robert M. leek het alsof op elke crèche criminele pedofielen rondliepen. Met dit emotionele voorbeeld in het recente geheugen beschuldigden ouders mannelijke crèchemedewerkers vaker van misbruik, terwijl de werkelijke risico's niet waren veranderd.
Negativity bias
We reageren sterker op negatieve dan op positieve ervaringen. Eén negatieve interactie kan de impact van meerdere positieve interacties tenietdoen. Dit verklaart waarom we ons vaak meer zorgen maken over kritiek dan dat we ons verheugen over complimenten.
De irrationele organisatie - Impact van biases blootgelegd en benut
Cornell Vernooij
In 'De irrationele organisatie - Impact van biases blootgelegd en benut' leggen de auteurs uit hoe de negativity bias evolutionair voordeel bood: voor onze voorouders was het verstandiger om te vluchten wanneer het gras bewoog, dan om door te lopen. Dat het gras negen van de tien keer door de wind bewoog, deed er weinig toe: liever negen keer te vaak wegrennen dan één keer te weinig.
Luc Kroeze
Het beleggersbrein
In 'Het beleggersbrein' laat Luc Kroeze zien hoe onze psychologische tekortkomingen ons beleggingsgedrag beïnvloeden. Hij beschrijft hoe biases zoals confirmation bias, outcome bias en anchoring bias ons leiden tot irrationele beleggingsbeslissingen. Een eye-opener voor iedereen die wil begrijpen waarom we vaak tegen beter weten in financiële beslissingen nemen die ons schaden.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Biases in organisaties
In teams en organisaties kunnen biases grote gevolgen hebben voor besluitvorming, samenwerking en verandervermogen. De irrationele kant van organisaties wordt vaak over het hoofd gezien, terwijl juist daar veel winst te behalen valt.
De irrationele organisatie - ‘Inzichten in ons doen en laten’
Rudy Kor
Het artikel 'De irrationele organisatie - Inzichten in ons doen en laten' bespreekt hoe biases ons handelen beïnvloeden in tien organisatiekundige thema's. Van de optimism bias die planningen ondermijnt tot de groupthink die kritisch denken verstikt - het artikel laat zien hoe biases in verschillende organisatiecontexten opduiken en biedt praktische adviezen om ermee om te gaan.
SPOTLIGHT: Cornell Vernooij
Cornell Vernooij is sociaal psycholoog, organisatieadviseur en expert op het gebied van irrationeel gedrag in organisaties. Hij maakt wetenschappelijke kennis over biases toegankelijk voor professionals en legt de brug tussen sociale psychologie en de praktijk van organisatieverandering. Als adviseur bij TEN HAVE Change Management past hij deze inzichten toe in de praktijk.
Meer over Cornell Vernooij
Rob van Eijbergen
Saryne Buis
Ernst Dekker
Anita Tekamp
Interventies in de directiekamer
In 'Interventies in de directiekamer' beschrijven Ernst Dekker en zijn co-auteurs hoe biases zoals confirmation bias, availability bias en shared information bias in teams kunnen optreden en de besluitvorming beïnvloeden. Het boek biedt methoden om deze biases te herkennen en te adresseren, waardoor de kwaliteit van besluitvorming in teams verbetert.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Groupthink en besluitvorming
In teams kan de druk om consensus te bereiken leiden tot groupthink: een vorm van conformiteit waarbij het behouden van harmonie belangrijker wordt dan kritisch nadenken. Dit kan resulteren in suboptimale beslissingen omdat tegengeluiden worden onderdrukt.
De irrationele organisatie
Om groupthink tegen te gaan, denk na over de volgorde waarin mensen zich uitspreken. Geef eerst de persoon met de minste ervaringsjaren het woord, en eindig met de leidinggevende. Zo kan iedereen zich onbevangen en onbevooroordeeld uitspreken zonder zich te conformeren aan de mening van hogergeplaatsten.
Oliver Sibony: ‘Voer ook eens een post mortem uit op je successen’
Oliver Sibony
In het artikel 'Oliver Sibony: Voer ook eens een post mortem uit op je successen' wordt een effectieve techniek beschreven die de auteur bij een durfkapitalist heeft afgekeken: gebruik bij strategische vergaderingen een balance sheet waarin teamleden zowel argumenten voor als tegen kunnen aanvoeren. Dit biedt een tegenwicht tegen leiders die de neiging hebben om hun ondergeschikten partij te laten kiezen.
Richard Thaler
Cass Sunstein
Nudge - de ultieme editie
In 'Nudge - de ultieme editie' laten Thaler en Sunstein zien hoe je kennis van biases kunt gebruiken om mensen een duwtje in de goede richting te geven. Ze beschrijven hoe status-quo bias en verliesaversie onze keuzes beïnvloeden en hoe 'keuzearchitectuur' mensen kan helpen betere beslissingen te nemen zonder hun keuzevrijheid te beperken.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Van ruis naar betere besluitvorming
Naast biases is er nog een ander fenomeen dat onze besluitvorming beïnvloedt: ruis. Terwijl bias een systematische afwijking is, gaat ruis over willekeurige variatie in oordelen die zouden moeten overeenkomen.
Ruis - Fenomeen met grote impact
Elly Stroo Cloeck
Het artikel 'Ruis - Fenomeen met grote impact' beschrijft hoe ruis verschilt van bias. Waar bias voorspelbaar is, is ruis onvoorspelbaar. Het artikel geeft een schokkend voorbeeld: uit onderzoek bleek de straf die verschillende rechters voor dezelfde inbraak (met identieke omstandigheden) oplegden te variëren van 30 dagen tot 5 jaar gevangenisstraf. Door factoren als honger, slecht weer en andere irrelevante invloeden is de strafmaatbepaling een soort loterij geworden.
Cass Sunstein is een toonaangevende gedragswetenschapper en hoogleraar aan Harvard University. Als directeur van het Program on Behavioral Economics and Public Policy heeft hij baanbrekend werk verricht op het gebied van besluitvorming en gedragsbeïnvloeding. Samen met Richard Thaler schreef hij de bestseller 'Nudge' over het gebruik van gedragsinzichten in beleid.
Eva van den Broek
Tim den Heijer
De bromvliegmethode
In 'De bromvliegmethode' laten Eva van den Broek en Tim den Heijer zien hoe je biases kunt gebruiken om gedrag effectief te beïnvloeden. Ze beschrijven verschillende biases zoals de proportionaliteitsbias en leggen uit hoe deze ons gedrag onbewust sturen. Het boek biedt praktische handvatten voor iedereen die gedrag wil veranderen zonder dwang of verboden.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Hoe kunnen we omgaan met biases?
De eerste stap in het omgaan met biases is bewustwording. Het is een illusie te denken dat je ze volledig kunt uitschakelen - ze zijn immers diep verankerd in onze hersenen. Maar er zijn strategieën om hun impact te verminderen:
- Creëer besluitvormingsprocessen die biases neutraliseren
- Verzamel diverse perspectieven om tunnelvisie te voorkomen
- Zoek actief naar informatie die je huidige opvattingen uitdaagt
- Gebruik checklists en gestructureerde methodes
- Laat beslissingen rusten voordat je ze definitief maakt
Storing - 'Sta je op het punt een vreselijke fout te maken, lees dan dit boek'
Rudy Kor
In 'Storing - Sta je op het punt een vreselijke fout te maken, lees dan dit boek' worden veertig technieken voor betere besluitvorming beschreven. Olivier Sibony, voormalig McKinsey-consultant, benadrukt dat we onze denkfouten niet als individu kunnen overwinnen, maar dat organisaties onze tekortkomingen kunnen compenseren door een effectieve besluitvormingsarchitectuur te creëren.
Risicomanagement voor bestuurders en toezichthouders
In risicomanagement is het essentieel om biases te herkennen die onze risicoperceptie vertekenen. Leg bij succesvolle projecten de vraag op tafel: 'Waar hebben we geluk gehad?' Dit voorkomt dat successen ten onrechte worden toegeschreven aan goed management, terwijl ze eigenlijk het resultaat waren van gunstige omstandigheden of toeval.
Gytha Heins
Waarom zegt niemand er wat van?!
In 'Waarom zegt niemand er wat van?!' laat Gytha Heins zien hoe cognitieve biases onze perceptie en communicatie beïnvloeden, vooral in lastige situaties. Door te begrijpen welke onbewuste vooroordelen en denkfouten ons oordeel en gedrag sturen, kunnen we effectiever communiceren in teams en moeilijke gesprekken beter aangaan.
Boek bekijken
Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Conclusie: Omarmen van onze menselijkheid
Biases maken ons tot wie we zijn - feilbare maar wonderbaarlijke wezens. Ze helpen ons navigeren door een complexe wereld, maar kunnen ons ook misleiden. Door onze biases te erkennen en te begrijpen, kunnen we betere beslissingen nemen, effectiever samenwerken en meer compassie hebben voor de denkfouten van anderen.
Uiteindelijk gaat het niet om het elimineren van biases, maar om het verstandig ermee omgaan. Want zoals Kahneman ons leert: we zijn niet alleen blind voor onze tekortkomingen, we zijn ook blind voor onze blindheid. Bewustwording is de eerste en belangrijkste stap naar beter denken.
De bestsellers
-
€ 17,50
-
€ 28,50
-
€ 33,95
-
€ 20,00
-
€ 38,25
