Coachingsvaardigheden verbeteren als manager: van sturend naar coachend

Als manager wil je het beste uit je team halen. Een coachende aanpak kan daarbij een krachtig instrument zijn. Maar hoe verbeter je je coachingsvaardigheden als manager? In deze gids vind je praktische inzichten, technieken en boekentips om je te helpen ontwikkelen van een sturende naar een meer coachende leiderschapsstijl.

Waarom coachend leidinggeven?

Coachend leidinggeven is meer dan een trend - het is een effectieve manier om medewerkers te helpen groeien en hun potentieel te benutten. In plaats van directe oplossingen aan te dragen, help je als coachend leidinggevende je teamleden om zelf antwoorden te vinden en eigenaarschap te nemen. Dit vergroot niet alleen hun zelfstandigheid, maar zorgt ook voor meer betrokkenheid en duurzame ontwikkeling.

Het verschil tussen traditioneel en coachend leidinggeven zit vooral in de benadering: waar een traditionele manager vooral stuurt en controleert, richt een coachende manager zich op het faciliteren van groei en ontwikkeling door de juiste vragen te stellen en actief te luisteren.

De basis: de juiste mindset en houding

Voordat je je coachingsvaardigheden kunt verbeteren, is het belangrijk om de juiste mindset te ontwikkelen. Coachend leidinggeven begint met een fundamenteel vertrouwen in de capaciteiten van je medewerkers en de bereidheid om controle los te laten.

Marjan Haselhoff, auteur van 'De moed om te vertrouwen', stelt: "Ontdek dat jouw loslaten ertoe bijdraagt dat medewerkers gaan doen wat je wilt. Zonder dat je de controle kwijtraakt. Coachend leidinggeven begint met een duidelijke visie, grenzen stellen en medewerkers de aandacht geven die ze verdienen. Geef medewerkers vertrouwen."

Essentiële coachingsvaardigheden voor managers

Om je coachingsvaardigheden te verbeteren, zijn er verschillende kerncompetenties die je kunt ontwikkelen:

1. Actief luisteren

Volgens Yvonne Burger, co-auteur van 'De essentie van coaching', is "de belangrijkste vaardigheid van een coach oordeelloos luisteren. Je kunt dat oefenen door je heel bewust te zijn van je eigen oordeel. En door je ervan bewust te zijn dat als je snel een oordeel vormt de ander dat ook voelt, waardoor je het gesprek eigenlijk sluit."

Actief luisteren betekent dat je volledig aanwezig bent, zonder te onderbreken of direct met oplossingen te komen. Het gaat erom dat je werkelijk probeert te begrijpen wat de ander zegt, én wat daarachter ligt.

2. Krachtige vragen stellen

De kunst van het stellen van de juiste vragen is essentieel voor coachend leidinggeven. Goede vragen zijn open, niet-oordelend en nodigen uit tot reflectie. Ze helpen je medewerker om zelf inzichten te ontwikkelen in plaats van dat jij als manager de antwoorden geeft.

In plaats van directe oplossingen aan te dragen of suggesties te doen ('Waarom probeer je niet...?'), kun je vragen stellen als:

• "Wat heb je al geprobeerd?"
• "Welke mogelijkheden zie je?"
• "Wat zou een volgende stap kunnen zijn?"
• "Wat heb je nodig om verder te komen?"

3. Feedback geven en ontvangen

Effectieve feedback is specifiek, gedragsgericht en constructief. Als coachend leidinggevende is het belangrijk om feedback te geven die de ander helpt groeien, zonder dat het als kritiek wordt ervaren.

Nadia van der Vlies, auteur van 'No-nonsense leidinggeven', waarschuwt: "Wat vaak fout gaat, is dat managers gaan coachen als ze eigenlijk iets confronterends moeten zeggen. Als ik bijvoorbeeld vind dat iemand te laat levert, dan kan ik wel allemaal coachende vragen gaan stellen als: wat vind je ervan? Ben je tevreden? Maar als ik nog niet duidelijk ben geweest en duidelijk heb gemaakt dat er een probleem is, dan heeft het geen zin om te gaan coachen."

4. Balanceren tussen verschillende rollen

Als manager heb je verschillende petten op: die van leider, manager én coach. De kunst is om te weten wanneer je welke rol moet inzetten.

Marijke Lingsma, auteur van 'Echt coachend leidinggeven', benadrukt: "'Coachend leidinggeven gaat vaak over onderwerpen als situationeel leiderschap, feedback geven en ontvangen, mensen laten uitpraten en kringgesprekken. Technieken die je goed kunt gebruiken, maar in feite trucjes zijn die je onder de knie kunt krijgen. In ECHT coachend leidinggeven gaat het om de dagelijkse dilemma's, de hobbels, die je niet alleen met de coachpet maar ook met de pet van de manager en van de leider met visie op kunt bekijken."

Praktische tools en technieken

Om je coachingsvaardigheden verder te ontwikkelen, zijn er verschillende modellen en technieken die je kunt toepassen:

Het GROW-model

Een veelgebruikt model in coaching is het GROW-model, dat staat voor:

• Goal (doel): wat wil de medewerker bereiken?
• Reality (realiteit): hoe ziet de huidige situatie eruit?
• Options (opties): welke mogelijkheden zijn er?
• Will/Way forward (wil/weg vooruit): wat gaat de medewerker concreet doen?

Dit model biedt een heldere structuur voor coachingsgesprekken en zorgt ervoor dat je van probleem naar oplossing werkt.

Oplossingsgericht coachen

Bij oplossingsgericht coachen focus je niet op het probleem, maar op mogelijke oplossingen en gewenste toekomstige situaties. Vragen die hierbij horen zijn bijvoorbeeld:

• "Stel dat het probleem morgen is opgelost, hoe ziet dat eruit?"
• "Wanneer gaat het al een beetje beter? Wat doe je dan anders?"
• "Op een schaal van 1-10, waar sta je nu? Wat zou je kunnen doen om één punt hoger te komen?"

Situationeel coachen

Net zoals bij situationeel leiderschap, kun je je coachingsstijl aanpassen aan het ontwikkelingsniveau van je medewerker. Soms is een meer directieve aanpak nodig, soms juist een meer ondersteunende. De kunst is om te herkennen wat in welke situatie het meest effectief is.

Paul Van Den Bosch, auteur van 'Lead like a coach', benadrukt het belang van individuele coaching: "Teamcoaching begint met individuele coaching" en "Het draait allemaal om communicatie". Een goede coach weet dat elke medewerker een andere aanpak nodig heeft.

Valkuilen bij coachend leidinggeven

Bij het ontwikkelen van je coachingsvaardigheden als manager zijn er enkele valkuilen waar je op moet letten:

1. Te snel oplossingen aandragen: Als manager ben je gewend problemen op te lossen. Bij coaching is het juist belangrijk om de ander zelf tot inzichten te laten komen.
2. Niet de juiste balans vinden: Soms is directief leiderschap nodig, soms coaching. Het is belangrijk om te weten wanneer welke aanpak passend is.
3. Geen duidelijke kaders stellen: Coachend leidinggeven betekent niet dat je geen grenzen stelt. Duidelijke kaders zijn juist essentieel.
4. Geen tijd nemen: Effectief coachen vraagt tijd en aandacht. Plan bewust momenten in voor coachingsgesprekken.

Coachingsvaardigheden oefenen en verbeteren

Het verbeteren van je coachingsvaardigheden is een continu proces. Hier zijn enkele manieren om je vaardigheden verder te ontwikkelen:

1. Reflecteer op je eigen gesprekken: Evalueer na elk coachingsgesprek wat goed ging en wat beter kan.
2. Zoek feedback: Vraag je team om feedback over je coachende stijl.
3. Vind een mentor of coach: Laat jezelf coachen door een ervaren coach om te leren van hun aanpak.
4. Oefen in verschillende situaties: Begin met eenvoudige coachingsgesprekken en bouw op naar meer uitdagende situaties.
5. Volg een opleiding: Er zijn veel cursussen en opleidingen specifiek gericht op coachingsvaardigheden voor leidinggevenden.

Conclusie: van manager naar coach

Het verbeteren van je coachingsvaardigheden als manager is een waardevol ontwikkeltraject dat niet alleen je team ten goede komt, maar ook jezelf. Door te leren wanneer je moet sturen en wanneer je moet coachen, creëer je een omgeving waarin medewerkers kunnen groeien en floreren.

Onthoud dat coachend leidinggeven niet betekent dat je nooit meer directief mag zijn. Het gaat erom dat je bewust kiest welke aanpak in welke situatie het meest effectief is. Soms is duidelijke sturing nodig, soms juist ruimte voor eigen ontdekking.

De reis naar het verbeteren van je coachingsvaardigheden vraagt oefening, reflectie en geduld. Maar de beloning - een team dat meer eigenaarschap neemt, creatiever is en zich blijft ontwikkelen - is het meer dan waard.