Hoe word ik een betere coach?

Om een betere coach te worden, is het belangrijk om te begrijpen wat effectieve coaching inhoudt en welke vaardigheden essentieel zijn. Coaching is meer dan alleen luisteren en advies geven. Een goede coach werkt methodisch en onderbouwd, combineert praktijkervaring met kennis uit theorie en onderzoek, en stelt de coachee centraal in het ontwikkelingsproces.

In dit artikel behandelen we de essentiële vaardigheden, methodieken en mindset die je nodig hebt om een betere coach te worden, ondersteund door inzichten uit toonaangevende boeken en experts in het veld.

De essentiële coachcompetenties

Een effectieve coach beschikt over specifieke competenties die het verschil maken in een coachingstraject. Volgens Annemarie van der Meer en Marianne van der Pool in hun boek 'De 8 coachcompetenties' zijn er acht fundamentele competenties waarover elke coach zou moeten beschikken:

1. Ethische praktijkuitoefening
2. Een coaching mindset belichamen
3. Overeenkomsten maken en handhaven
4. Vertrouwen en veiligheid cultiveren
5. Present blijven
6. Actief luisteren
7. Bewustwording bevorderen
8. De groei van de cliënt faciliteren

Deze competenties vormen samen het fundament voor effectief coachen, ongeacht de specifieke methodiek die je hanteert.

De kracht van oordeelloos luisteren

Een van de meest fundamentele vaardigheden voor een goede coach is het vermogen om werkelijk te luisteren zonder oordeel. Yvonne Burger, hoogleraar bij het VU Center for Executive Coaching, benadrukt dit:

"De belangrijkste vaardigheid van een coach is wat mij betreft oordeelloos luisteren. Je kunt dat oefenen door je heel bewust te zijn van je eigen oordeel. En door je ervan bewust te zijn dat als je snel een oordeel vormt de ander dat ook voelt, waardoor je het gesprek eigenlijk sluit. Als de coachee zich beoordeeld voelt, dan ben je niet meer echt open om in gesprek te gaan."

Oordeelloos luisteren creëert een veilige ruimte waarin de coachee zich vrij voelt om zich volledig te uiten, wat essentieel is voor diepgaande coaching.

Jezelf als instrument inzetten

Een onderscheidend kenmerk van uitstekende coaches is dat ze zichzelf als instrument inzetten in het coachingsproces. Jan Remmerswaal benadrukt in zijn boek 'Rijker coachen' dat authentiek coachen betekent dat je je eigen persoon inbrengt in het proces:

"Als coach beschik je over een dubbel instrumentarium: enerzijds methoden en technieken, anderzijds je eigen persoon. Dat laatste is je belangrijkste instrument, want je eigen inzet bepaalt of de gebruikte methoden en technieken effectief zullen zijn."

Dit betekent niet dat je als coach continu over jezelf moet praten, maar wel dat je op gepaste momenten je eigen ervaringen en observaties kunt delen wanneer dit meerwaarde heeft voor de coachee.

Evidence-based coaching: wat echt werkt

Om een betere coach te worden, is het essentieel om je te baseren op wat daadwerkelijk werkt. Evidence-based coaching (EBC) combineert wetenschappelijk onderzoek met praktijkervaring om tot de meest effectieve coaching-aanpak te komen.

Zoals Pieternel Dijkstra en Eefje Rondeel uitleggen:

"Een goede coach heeft een gezonde, kritische houding ten aanzien van zichzelf en gedegen kennis over wat wel en niet werkt. Een goede coach gaat methodisch en goed onderbouwd te werk, waarbij die onderbouwing bestaat uit zowel eigen ervaring, als kennis uit theorie en onderzoek."

Door je coachingspraktijk te baseren op bewezen effectieve methoden en technieken, vergroot je de kans dat je coachingstrajecten daadwerkelijk tot de gewenste resultaten leiden.

De acht vaardigheden die het verschil maken

Volgens Sergio van der Pluijm in zijn boek 'Wat effectieve coaches anders doen' zijn er acht specifieke vaardigheden die bovengemiddeld effectieve coaches onderscheiden:

1. Echtheid: authentiek blijven in je benadering
2. Waardering: erkennen van inspanningen en kwaliteiten van de coachee
3. Focus: het gesprek richten op wat relevant en helpend is
4. Ontlokken: de coachee helpen zelf antwoorden te vinden
5. Empathisch luisteren: werkelijk begrijpen wat de ander bedoelt
6. Hoop verlenen: geloof in de mogelijkheden van de coachee uitstralen
7. Acceptatie: de coachee volledig accepteren zoals die is
8. Motiverend informeren: informatie delen op een manier die de autonomie versterkt

Deze vaardigheden zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar therapie-effectiviteit en drie bewezen effectieve methoden: Motiverende gespreksvoering, Oplossingsgericht coachen en Acceptatie en Commitment Therapie.

Praktische methodieken voor effectieve coaching

Er zijn verschillende methodieken die je als coach kunt toepassen om effectiever te worden. Anne de Jong beschrijft in haar boek 'De bekendste methodieken voor no-nonsense coachen' zes praktische aanpakken:

1. Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
2. Transactionele Analyse (TA)
3. Neurolinguïstisch programmeren (NLP)
4. Systemisch werk
5. Voice Dialogue
6. Oplossingsgericht coachen

Door je te verdiepen in deze methodieken kun je als coach een breder repertoire opbouwen en flexibeler inspelen op de behoeften van je coachees.

Het HOE van effectief coachen

Naast het 'wat' van coaching is het 'hoe' minstens zo belangrijk. Joost Crasborn en Ellis Buis hebben in hun 'HOE-boek voor de coach' 33 specifieke 'hoe's' beschreven die je helpen om praktisch invulling te geven aan effectieve coaching, waaronder:

• HOE zorgen voor het belangrijkste instrument (jezelf)
• HOE werken met waarden
• HOE contracteren
• HOE dynamisch contact maken
• HOE luisteren
• HOE vragen stellen
• HOE confronteren
• HOE omgaan met impasses en weerstand

Deze praktische 'hoe's' geven concrete handvatten voor elke fase van het coachingsproces.

De 7 vaardigheden van inspirerend coachen

Jef Clement beschrijft in zijn boek 'Inspirerend coachen' zeven essentiële vaardigheden die samen het fundament vormen voor krachtige coaching:

1. Exploreren: nieuwsgierig zijn en doorvragen
2. Waarderen en bekrachtigen: creëren van een positief coachingsklimaat
3. Betrokken confronteren: tegengas geven vanuit betrokkenheid
4. Uitdagen: coachen naar zelfvertrouwen en lef
5. Inspireren: aanspreken op enthousiasme en creativiteit
6. Toelaten en ruimte geven: gevoelens erkennen en polariteiten accepteren
7. Ontspannen: humor en plezier in het coachingsproces brengen

Door deze vaardigheden bewust te ontwikkelen en toe te passen, wordt je coaching inspirerend en impactvol.

Blijven ontwikkelen als coach

Een uitstekende coach is nooit uitgeleerd. Continu blijven ontwikkelen is essentieel om je coachingsvaardigheden te verfijnen en aan te scherpen. Zoals Sergio van der Pluijm stelt:

"Het goede nieuws is dat elke coach zich deze vaardigheden (verder) eigen kan maken. Het 'slechte nieuws' is dat dit wat oefening vraagt. Maar gelukkig kun je - al oefenend - van grote betekenis zijn voor je coachées en na elk gesprek word je weer een beetje beter!"

Blijven reflecteren op je eigen praktijk, feedback vragen van coachees, intervisie met collega-coaches en het bijhouden van nieuwe inzichten en methodieken zijn allemaal manieren om jezelf als coach te blijven ontwikkelen.

Omgaan met complexe coachingssituaties

Als coach kom je onvermijdelijk situaties tegen die complex of uitdagend zijn. Anne de Jong beschrijft in haar boek 'No-nonsense coachen als het complex wordt' hoe je als coach kunt omgaan met vicieuze cirkels, weerstand, en andere complexe situaties.

Een belangrijk inzicht is dat je als coach niet altijd de perfecte interventie hoeft te doen. Zoals René Meijer stelt:

"Dat je bijvoorbeeld niet meteen op zoek hoeft te gaan naar pasklare antwoorden, recepten of modellen. Je hoeft je als coach niet op te leggen dat je altijd en in iedere situatie briljant moet ingrijpen. [...] Ik vind het van senioriteit en professionaliteit getuigen, als je dat niet-weten dan deelt met de groep en hen als het ware uitnodigt met je mee te denken."

Deze houding van authentieke openheid kan juist bijdragen aan een diepere en effectievere coachingsrelatie.

Coachen met een leeg hoofd

Een vaak over het hoofd geziene kwaliteit van goede coaches is het vermogen om te coachen met 'een leeg hoofd' - zonder vooropgezette ideeën of oordelen. Nicolette Kat beschrijft in haar boek 'Coachen met een leeg hoofd' hoe je als coach drie rollen kunt vervullen:

1. De coach als expert: maken van echt contact
2. De coach als gids: je zender uitzetten en je laten verrassen
3. De coach als geweten: zoeken naar verbinding en jezelf en je coachee leren kennen

Door je hoofd 'leeg' te maken, creëer je ruimte voor wat er werkelijk speelt bij de coachee, zonder dat je eigen interpretaties en oplossingen in de weg staan.

Conclusie: de weg naar beter coachen

Om een betere coach te worden, is het belangrijk om te blijven leren en ontwikkelen. Dit betekent:

• Verdiep je in de essentiële coachcompetenties en -vaardigheden
• Ontwikkel je vermogen tot oordeelloos luisteren
• Leer jezelf als authentiek instrument in te zetten
• Pas evidence-based methodieken toe
• Blijf reflecteren op je eigen praktijk en vraag feedback
• Ontwikkel strategieën om met complexe situaties om te gaan
• Cultiveer een 'leeg hoofd' zonder vooroordelen

Zoals Eefje Rondeel en Aveline Dijkman stellen: de competenties van een goede coach gaan verder dan 'goed kunnen luisteren'. Door je bewust te blijven ontwikkelen in alle facetten van coaching, kun je steeds effectiever worden in het begeleiden van anderen naar hun doelen en potentieel.

Onthoud dat coaching uiteindelijk draait om de groei en ontwikkeling van de coachee. Door continu te werken aan je eigen groei als coach, vergroot je je vermogen om anderen te helpen hun volledige potentieel te bereiken.